1957 – Reculer pour mieux sauter*

Juli 1957: ik zit met al m’n schoolgenoten-bovenbouw in de aula voor de finale rapportbijeenkomst. Rector Pacilly leest per klas de namen alfabetisch op. Na elke naam elleboogt zich een dubbele punt naar voren: ‘Bevorderd!’ damoclest Pacilly dan. Of: ‘Niet bevorderd!’, met een hatelijk accent op ‘niet’. – Volgende naam.

Bevorderd of niet bevorderd, dat is de vraag
Bevorderd of niet bevorderd, dat is de vraag

School – De laatste maanden had ik – ondanks een dubbele huiswerkcheck, elke dag – moeite om het allemaal bij te sloffen, er ging een Latijnse vertaling Tacitus gruwelijk de mist in, een Duitse overhoring trof mij op een aller-kwetsbaarst moment, Kapteijns was mijn tekstverklaring enkele keren al te kritisch gezind en een romantisch getint opstel vond in zijn ogen ook al geen genade. Hoe gaat dit aflopen, zit ik me daar in die warme aula gespannen af te vragen.
Als mijn naam aan de beurt is, dreunt Pacilly’s ‘Niet bevorderd!’ luid en beschuldigend ieders oren binnen. Even ben ik van de wereld, daarna alleen maar lood in de schoenen, een droge mond, gekwetste teleurstelling ook. Om mij heen is de belangstelling tot zwijgen gestold. Troosten zit niet in het vakkenpakket.

Thuis vind ik medeleven, kop op man, wat is één jaar nou helemaal, je hebt je best gedaan. Ik overweeg een studiestop, en een baantje bij de Postcheque- en Girodienst. Lekker makkelijk en nog geld verdienen ook. Moderator Werner komt mij en mijn ouders de put uit praten, want zo dramatisch is het allemaal toch niet. Het was even net niet goed genoeg, jammer, okee ik bedoel niet okee, maar dan is het toch gewoon beter om 5 gym even over te doen, om daarna met succes door te stoten naar 6 alfa en het eindexamen. Heus. Dat komt allemaal wel terecht.

Eroba Rijwiel Fabriek Echt
Een fiets uit: De Eroba Rijwiel Fabriek te Echt

Mokkend schik ik me, en probeer de voordelen van de uitglijer tot me door te laten dringen. In elk geval zal het een makkelijker jaar worden, nieuwe vrienden misschien wel, uitstel van militaire dienst. Mijn vaders duit in het zakje is een nieuwe fiets, mijn eerste eigen fiets, Eroba Sport, af te halen bij Rijwielhandel Kradolfer in de Kruisstraat, die er voor mijn vader nog een pronte doos sigaren bij doet ook.
Tegen dat de vakantie afgelopen is heb ik er gewoon weer zin in, school. Vanaf de allereerste les zit Frans Peters naast me in de bank, hij is nieuw op onze school. Er is meteen een klik, zoals ze na 2000 zeggen. Hij wordt een goeie vriend, voor jaren, m’n beste schoolvriend ooit.

De Griekse Odyssee is ditmaal een stuk begrijpelijker dan vorig jaar. De nieuwe leraar Verhoeven (filosoof ook, met als dissertatie het onbegrijpelijke boek ‘De symboliek van de voet’) steekt zichtbaar meer tijd in de voorbereidingen dan wij: ettelijke uitgetikte velletjes per pagina Homerus. – Bij de Aeneïs van Vergilius van hetzelfde laken een pak, zij het dat Latijn-docent Theunissen juist helemaal niets voorbereidt en tóch scoort.
Met de meeste nieuwe leraren is het goed kersen eten, met docent Nederlands Jan van Sleeuwen op kop, die Jan Hanlo’s ‘oote oote boe’ voorleest als een heldendicht.
Ik heb een prettig en gelijkwaardig contact met m’n medeleerlingen, de nieuwe klas voelt als een warm bad waar ik altijd al in had moeten zitten. De ochtendbijeenkomsten onder de bogen in de Hinthamerstraat gaan een nieuwe fase in, de rock & roll breekt door.

Laika in de Spoetnik 2
Het hondje Laika in de cabine van  Spoetnik 2

Half privé – We bewonderen de eerste Russische Spoetnik met Joeri Gagarin, en ook de tweede met het hondje Laika, iemand doet opgewonden verslag van de recentste tv-uitzendingen, we maken ons vrolijk om de oranje knipperbollen bij het zebrapad bij de HEMA, en bij de vader van Piet van den Bosch boven de tabakszaak aan de Schapenmarkt is het grandioos voetbal kijken.

Het leven naast de school krijgt voor het eerst kansen; films (The bridge over the River Kwai, De man met de wassen beelden, The man who knew to much), boeken (Vestdijk, Anna Blaman, La condition humaine, van André Malraux), muziek (Elvis Presley, Fats Domino, Pat Boone, Joop de Knegt, Paul Anka, te veel om op te noemen), ik beleef alles een stuk intenser dan de voorgaande jaren. De pijn van het zittenblijven is binnen een trimester gedemonteerd, geneutraliseerd en tot een gelukkie gemetamorfoseerd. Balthasar doet weer mee, ja, Balthasar hoort er weer helemaal bij.

[ *In verband met het naderende eindexamen repeteer ik vanaf nu elke week de Duitse ‘Schwere wörter’ en de Franse ‘Mots et tournures difficiles’: taaleigen idioom dat je gewoon zonder nadenken van buiten moet leren. – ‘Reculer pour mieux sauter’ betekent eenvoudig: ‘terugtreden (= een aanloopje nemen) om beter te kunnen springen’.  Soms heeft idioom een sterk voorspellende betekenis. ]

Privé – Op 17 oktober ben ik op Frans zijn verjaardag, en leer ik de familie kennen. Hele hartelijke mensen, goed bij de tijd ook, positief en optimistisch gestemd bovendien. Ik speel er m’n eerste potje scrabble en maak meteen kennis met het begrip huisregels: alle woorden die je kunt verklaren zijn daarom automatisch goed. We komen uit op een dubbele woordwaarde voor ‘krentenbilbols’, maar de noodzakelijke verklaring ben ik inmiddels kwijt (of het moet zijn dat je bols, lees: jonge jenever, natuurlijk van krentenbilletjes stookt).
Onder het spelen eten we zelfgebakken kroketten, en leer ik meteen dat het verstandig is om het lekkerste op tafel als eerste op te eten, ‘want dan kan je dat in elk geval niet meer ontgaan, ook al vergaat de wereld’. Een regel die haaks staat op de zuinige gewoontes bij ons thuis, en die ik me vanaf nu voorneem te praktiseren.

Victor Kravchenko - Ik verkoos de vrijheid
Victor Kravchenko – Ik verkoos de Vrijheid

Van Frans z’n moeder (die ook nog eens knap piano speelt) leen ik het boek ‘Ik verkoos de vrijheid’ van Victor Kravchenko (1905-1966). Daarin beschrijft een naar Amerika uitgeweken Sovjet-functionaris hoe het Russische volk onder de wrede Kremlin-dictatuur moet leven. Het dikke boek maakt grote indruk op mij, het is mijn eerste kennismaking met de recente Russische geschiedenis, ik leer wat een tovaritsj is en wat koelakken zijn, en hoe lastercampagnes werken. Later raken boek en schrijver in vergetelheid, tot ‘De Goelag-archipel’ van Alexander Solzjenitsyn (1918-2008) verschijnt, waardoor ook het boek van Kravchenko een kortstondige revival beleeft. Nog weer later leer ik dat het boek en de schrijver op z’n minst omstreden zijn, met processen, pyrrusoverwinningen, laster en onrecht. – Voor mij blijft het boek de onuitwisbare kennismaking met een wereld die vaak in het nieuws kwam, maar toch wonderwijd weg was.

Gedicht – Het komt vast en zeker door docent Jan van Sleeuwen dat mijn belangstelling voor het vak Nederlands, en de Nederlandse poëzie in het bijzonder, met sprongen vooruit gaat. Hij stimuleert ons ‘de vijftigers’ te gaan lezen, Lucebert, maar ook Hanlo, Claus, Buddingh’, Warmond. Je mag ook zelf oefenen van hem, en is dan streng doch rechtvaardig.
Elke les wel is er een nieuw boek waar onverwijld iets uit voorgelezen moet worden, m’n zakgeld gaat volledig op aan boekaankopen. Voorlopig lees ik nog alles door elkaar, rijp en groen, begrijpelijke en onbegrijpelijke teksten (de laatste kwalificaties slaan bij nader inzien meer op mij dan op de bedoelde boeken).

Rien Vroegindeweij - Later wordt alles echter
Rien Vroegindeweij – Later wordt alles echter

Begrijpelijke poëzie wint langzaam maar zeker terrein, ook als het experimenteel is, juíst als het experimenteel is (Gezelle, Hanlo, Schierbeek, Kouwenaar). Vandaag en voor het jaar 1957 dan ook een gedicht dat niet van gisteren is. Poëzie is voor mij het verhaal, een gedicht van Rien Vroegindeweij (geb. 1944), uit zijn verzamelbundel ‘Later wordt alles echter’ (Nieuw Amsterdam Uitgevers, 2009). Hans Sleutelaar roemde Vroegindeweij’s poëzie als ‘in de traditie van het vormvaste, heldere, mededeelzame vers’. – Nou, dat klopt wel denk ik, oordeel zelf.

POËZIE IS VOOR MIJ HET VERHAAL

Poëzie is voor mij het verhaal
Dat men vroeger vertelde
Van een man die op zijn zolder
Een vliegtuig van beton gebouwd had
En trots tegen iedereen zei
Dat het wel kon vliegen
Maar niet door het dakraam kon

Een gedachte over “1957 – Reculer pour mieux sauter*”

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.