Sinds 1 januari 2015 ben ik steeds meer en steeds intensiever in het verleden gaan leven. Toen startte ik immers met deze autobiografie in jaartallen, met als schrijfprogramma: elke week 1 kalenderjaar vanaf mijn geboorte in 1940, oftewel 75 verleden jaren en 6 intermezzi in het real time jaar 2015. Ga er maar aan staan, en dat deed ik, geen week versaagd. Zo bekeken was 2015 een succesvol jaar. Maar er was natuurlijk meer.
De carrousel die geheugen heet
Enfin, begin je aan een autobiografie, dan wint – net als in het ‘echte’ leven – het langetermijngeheugen aan kracht, onder gelijktijdig kwaliteitsverlies van het kortetermijngeheugen: gebeurtenissen uit 1950 haal ik heel wat gemakkelijker terug dan die uit 2010; wat ik gistermiddag (woensdag 5 april 2016) deed is verder weg dan de onverhoedse TGA-aanval die mij in mei 2014 trof (Transient Global Amnesia = acuut maar kortdurend algeheel geheugenverlies). Waarmee ik de stelling uit de vorige zin meteen al weer relativeer. Ja, het geheugen blijft een carrousel vol verrassingen. Zeker als je een autobiografie schrijft, is daar geen ontsnappen aan.
De wereld volgens Wikipedia
Als ingang en bron om 2015 weer eens mijn revue te laten passeren trek ik m’n map ‘Rekeningen 2015’ uit de kast – een mens verzint de gekste dingen om het geheugen op te frissen. Op die rekeningen kom ik zo terug. En om het wereldnieuws weer eens op een rijtje te krijgen typ ik op Google ‘Wikipedia 2015’ in. En ja hoor, meteen met m’n neus in de boter: ‘Er is vanaf het voorjaar officieel sprake van een Europese vluchtelingencrisis.’ De toon is gezet.
En dan daarna vanaf 1 januari tot en met 31 december alle grote en kleine gebeurtenissen die de wereld resp. de individuele sportvisser of ruimtebioloog schokten. Ik doe een volkomen willekeurig greepje uit de eerste paar maanden Wikipedia om het jaar 2015 beganegronds alvast in de steigers te zetten:
* 7 januari: In Parijs vallen twaalf doden en elf gewonden bij een aanslag op het satirische weekblad Charlie Hebdo.
* 27 februari: Boris Nemtsov, een opponent van Vladimir Poetin, wordt in Moskou op straat doodgeschoten.
* 7 maart: Aankomst van de ruimtesonde Dawn bij 1 Ceres.
* 11 april: Op Malta wordt een initiatief om de jacht op trekvogels te verbieden, bij referendum met een kleine meerderheid verworpen.
* 22 mei: In België wint voetbalclub AA Gent voor het eerst de titel.
En verder krijg je dan natuurlijk nog die gewapende malloot (?!) die het Achtuurjournaal binnendringt en zendtijd eist, Opstelten die moet aftreden vanwege de ‘bonnetjesaffaire’, twee bouwkranen in Alphen aan den Rijn die een brugdek op een woonwijk laten vallen, Volkswagen met z’n uitvinding van de sjoemelsoftware, de afgelasting van de voetbalwedstrijd Duitsland-Nederland ‘wegens terreurdreiging’, en op de laatste dag van het jaar de ‘kwestie-Keulen’ in de woorden van Wikipedia: ‘Rond de 1200 vrouwen worden tijdens de oudejaarsfestiviteiten in Keulen en Hamburg aangerand en bestolen door vreemdelingen, meest Noord-Afrikanen die in de stroom asielzoekers Duitsland zijn binnengekomen.’ – Ik citeer het alleen maar hoor, vanaf de Wikipagina die tot en met 27 januari 2017 bijgewerkt zegt te zijn.
Het zijn bijna allemaal nieuwsfeiten die bij opfrissing een verbluft en soms een verbijsterd ‘oja’ uit mijn mond laten ontsnappen. Alsmede een ‘Tjongejonge nog aan toe, wat is er in godsnaam toch allemaal met de wereld aan de hand?’ Spontaan zou ik er niet opgekomen zijn om het jaar 2015 aldus te typeren. Maar als je al die feitelijkheden achter elkaar opgesomd ziet, dan lijkt de wereld wel razendsnel richting ratsmodee af te glijden. Tijd voor enige relativering dunkt me, over dus naar mijn Rekeningenmap 2015 als verantwoording van mijn, althans een aantal, gebeurlijkheden uit 2015. Ook hier weer een willekeurige greep, al was het maar omdat ik de meeste rekeningen niet bewaar.
Mijn leven volgens de map met rekeningen
* Op 6 januari word ik 75, en dat vier ik met een aardige groep medewandelaars in de bossen en beemden rond Zutphen. De ontvangstkoffie mét appelflap bij de dependance van De Driekant achter het station kostte me 79,50. En na afloop van de wandeling was er natuurlijk erwtensoep en een worstenbroodje in Huize Balthasar toe. Veel leuker kan een (mijn) verjaardag niet zijn, dunkt me.
* Installatiebedrijf Pardijs heeft dit jaar weer dik aan ons verdiend, ik tel in de gauwigheid 6 rekeningen voor ‘geleverde werkzaamheden’. Ik volsta hier met de opdrachtomschrijving op de rekening van 7 januari: ‘In de slang van de afzuigkap is een gat gebeten door een marter of een rat. Plek waar de steenmarter of rat naar binnen komt dichtgemaakt. Gat in de afzuigslang gerepareerd.’ – Bedankt voor uw opdracht, dat is dan € 89,74. En graag binnen veertien dagen betalen.
* Ik ontvang nu voor het tiende jaar AOW. En elke keer als het over de AOW gaat denk ik aan mijn vader zoals die in de jaren veertig wekelijks een rondgang langs zijn broers en zussen maakte om wat boodschappengeld voor zijn ouders bij elkaar te sprokkelen. Wat mij betreft zijn God en Willem Drees per 1957, toen de Algemene Ouderdoms-Wet officieel van kracht werd, geloofd en geprezen.
* Wegens herhaalde wanprestatie van de NS-administratie zeggen wij in mei al onze 8 OV-Voordeelabonnementen op. Medelijden en begrip ontvangen wij uitsluitend van twee baliemedewerkers op station Den Bosch, die voor de Centrale Administratie ook geen goed woord over hebben. Wij gaan over op een zogenaamd Dal Vrij Abonnement, betalen daar per (oude) man 42 euro per maand voor, en reizen voorts in principe altijd gratis. Door de week even niet in de daluren reizen, daar moet je op letten. Gelukkig heb ik nu met de NS-Adminstratie niets meer te maken.
* Nog zo’n zaakje dat aan ons een goede klant heeft: Help at Home uit Keijenborg. Computerspecialist Robert heeft mij al menig keer behoed voor het uit het raam smijten van alles wat met het digitale leven van doen heeft. 5 rekeningen dit jaar, waaronder de levering en installatie van een Lenovo Laptop. Voor het eerst van mijn leven ‘werken waar je maar wilt’. – Toch blijft het idioot dat apparatuur waar iedereen mee geacht wordt om te kunnen gaan, zo gemakkelijk en zo onherstelbaar ontregeld kan raken dat je er weer een dure specialist bij moet halen.
* Bij de Gamma aan de Pollaan te Zutphen kopen wij in oktober 1 Chicago Opbergkast à 199 euro, excl. 17,50 euro aan bezorgkosten. En vooral exclusief montage. Een hele middag ben ik ermee bezig, ik houd nul moertjes of schroefjes over, de deurtjes piepen van genoegen, dat hadden wij al veel eerder moeten doen! ’s Avonds glim ik nóg van trots, maar vind het jammer dat mijn goede vader dit nooit heeft mogen meemaken.
En wat ik nog uit het hoofd weet
* Raar maar waar, beginnen bij het begin helpt: hoe was ik er in januari aan toe? Aanvankelijk nogal euforisch omdat ik net aan mijn nieuwe project – deze autobiografie in jaartallen – begonnen was. Het stimuleerde me, het daagde me uit, ik was er bijna elke dag mee bezig. Ik leefde, her-leefde en her-beleefde mijn verleden. Dat op te schrijven was een groot genoegen, ik zweefde. Maar. Half januari kreeg mijn onderlichaam het op zijn heupen, beter gezegd: de eind december opgelopen lumbago (onderrugpijn) verhevigde zich steeds meer in neerwaartse richting, en ging tenslotte over in ischias in het linkerbeen. Ik kon geen stap meer verzetten en schreeuwde om hardhandige pijnstilling. Daar kon de nieuwe huisarts die ons bezocht wel wat aan doen. En zo geschiedde. Maanden was ik weliswaar sterk beperkt in mijn bewegingen, ik kon wel geregeld achter de computer, het werk aan de autobiografie kon dóór. En toen ik na twee maanden in de arm van mijn alderliefste naar de hoek van de straat kon kreupelen, begon daar gelukkig de tunnel met uitzicht op licht. De pijnstilling kon terug in de doos, na drie maanden kon ik weer lopen, en daarna weer wandelen.
* Mooi op tijd om de Jubelwandeling van ons wandelclubje Voetvolk te organiseren. Naar Loppersum zouden we gaan, om nu eindelijk eens die NS-wandeling ‘Tjamsweer’ (15 km) door het Groningse landschap te lopen. Logies bij Hotel Spoorzicht, rekening volgens mijn map 504 euro voor 9 slapers, exclusief de beregezellige avondmaaltijd op de dag van arriveren, 4 juni 2015. De tweedaagse was een groot succes, het weer was fantastisch, de sfeer uitbundig. En ja, we zagen de scheuren met eigen ogen.
* In november kwam ik voor het eerst van mijn leven in een hospice, ‘De Duinsche Hoeve’ te Rosmalen, een oase van rust en betrokken vriendelijkheid. Daar had mijn 86-jarige zieke broer T. inmiddels een plekje gevonden voor wat zijn laatste weken zouden worden. Mijn alderliefste en ik bezochten hem op zaterdag 7 november. Het werd een geanimeerd laatste uur met een uitgeleefde maar kraakheldere T. Twee weken gaf ie zichzelf nog, het werden vier schrale dagen, waarvan de laatste in comateuze toestand. Hij overleed in vrede met het onvermijdelijke. De begrafenis en nazit op 16 november voldeden volkomen aan de gevoelens van verbondenheid en liefde binnen de familiekring. – Bij het jaar 1980 (‘Het Requiem is niet van de lucht’) schreef ik al over deze gebeurtenis die samenviel met de herinnering aan de dood van mijn moeder.
Gelukkig hebben we Douwe Draaisma
Als voorbereiding en ondersteuning voor de laatste jaren van deze mijn ‘autobiografie in jaartallen’, herlees en herlas ik een paar boeken van Douwe Draaisma, de geheugenprofessor uit Groningen. Vooral Waarom het leven sneller gaat als je ouder wordt kan op mijn support rekenen. Maar ik noem toch ook met genoegen De heimweefabriek – geheugen, tijd en ouderdom. De tekst op de achterflap van dit boek wil ik u niet onthouden, het is een voorbeeldig hart onder de riem van iedereen die al wat ouder is en worstelt met de werking van zijn geheugen.
DE HEIMWEEFABRIEK
Wijsheid komt met de jaren. Maar vergeetachtigheid gaat haar voor. En daarom zetten we alles in om ons geheugen scherp te houden, van braintraining tot vitaminepreparaat. Maar is het zinvol, al die hersengymnastiek? Douwe Draaisma neemt het op voor het oude geheugen. Met oog voor detail ontzenuwt hij de gemeenplaatsen over het brein en vertelt op liefdevolle wijze het ware verhaal over de dingen die voorbij gaan. Over de ongrijpbaarheid van de herinnering, de markt van het grote vergeten en over de heimwee naar de wereld die alleen nog in de herinnering bestaat. Maar ook over de onverwachte genoegens van een ouder wordend geheugen, zoals het zogenaamde reminiscentie-effect, dat maakt dat herinneringen aan de jeugd vaak met nieuwe kracht terugkeren. ‘De heimweefabriek’ maakt duidelijk dat de tijd niet alleen iets doet met het geheugen, het geheugen doet ook iets met de tijd.