Sinds ik nog maar één stukje per jaar hoef te schrijven om dit feuilleton (‘Een leven in jaartallen’) actueel te houden, heb ik steeds meer tijd nodig ‘om er weer in te komen’. Om mezelf op te warmen dwaal ik dan door de opstellen over verleden jaren, een enkele keer met lichte teleurstelling, meestal met genoegen, soms met verwondering en een doodenkele keer met oprechte verbazing over het treffende resultaat.

Ik volsta hier met het jaar 2012 te noemen, ‘Kollebloemen’ geheten, mijn verslag van onze kunstclub-reis en -verblijf rond het Belgische Ieper, een diepe duik in de tastbare overblijfselen van De Grote Oorlog 1914-1918. 

Bij herlezing was ik opnieuw geroerd, onder de indruk zeg maar, alsook volkomen tevreden over mijn eigen schrijfsel. – Zou ik zo’n resultaat met het jaar 2019 nog eens kunnen behalen?

Het antwoord is eenvoudig: nee, dat zal niet gaan. Ten eerste omdat 2019 misschien geen heel bijzonder jaar was, maar toch vooral (ten tweede) omdat ik het moet beschrijven in 2020. 2020! Het jaar van de wereldwijde coronacrisis, een  pandemie waar wij nu (ik schrijf: dinsdag 31 maart 2020) nog volledig door neergeslagen en uitgeteld zijn. – < Blijf Binnen! Was Je Handen! Houd 1,5 Meter Afstand! Blijf Van Je Gezicht Af! >

We zitten nu in week 4 van de crisis en het wordt alleen nog maar erger. Het aantal coronadoden stijgt en stijgt, de kans op behandeling neemt af naarmate je ouder bent (80 inmiddels, B.), ondanks een bijna volkomen lockdown tasten de deskundigen net zo hard in het duister als wij, een medicijn en vaccin zijn nog ver weg, het leger verpleegkundigen raakt uitgeput, de economie ligt door alle bedrijfssluitingen in coma. Vanavond horen wij op tv nieuwe directieven van de overheid,  7 miljoen kijkers gegarandeerd. – <Ja mensen, het gaat helaas allemaal nog veel langer duren. Het is zwaar en het wordt nog zwaarder. Maar hou vol. Met z’n allen. Anders redden we het nooit.> – Rutte als staatsman.

En dan zou ik nu het jaar 2019 in perspectief moeten zetten? Schier onmogelijk: 2019 ligt verpieterd in de schaduw van 2020 – onder een hitterecord van 40.7 graden in juli, dat dan weer wel. Door de huidige (2020) coronacrisis zou je de klimaatcrisis bijna vergeten… maar dat zou wel heel onverstandig zijn.

Klimaatcrisis
Want als er één onderwerp zijn stempel op 2019 gedrukt heeft, dan wel het klimaat. Jongeren hebben het pleit wereldwijd overgenomen van de beroepspolitici, in weerwil van de klimaatsceptici en de lakse wereldleiders (Trump die in z’n populismezwakte niks beters wist te verzinnen dan uit ‘Parijs’ te stappen). Zoek in de Wikipedia nieuwe hoop onder de lemma’s Greta Thunberg, kijk onder Urgenda voor een sprankje hoop, of onder klimaatspijbelaars. Volg de verpletterend objectieve teksten over stikstofuitstoot, over Pfas-problemen, bekijk de You Tube-filmpjes over het schandelijke boerenprotest (Farmers Defence Force, ja ammehoela, schadelijke gelijkhebberigheid was het, en natuurlijk met een grote bek en onacceptabele dreigementen), prijs de Nederlandse rechtspraak, en gruw mee over de bedenkelijke opvattingen van een Thierry Baudet en z’n kritiekloze clan van Forum voor Democratie– leden. – Ik doe het niet vaak: een beetje doordraven. Maar nu ik uiteindelijk dan toch begonnen ben aan het jaar 2019, moet het maar eens gezegd zijn: als dit jaar het klimaatkwartje niet valt, dan marcheert de mensheid definitief richting de uitgang, in het volle besef van de aanklacht. Zie hiervoor het Wikipedia-lemma klimaatrechtspraak.

Wellicht doet deze manier van een hot onderwerp beschrijven wat gemakzuchtig aan, slechts verwijzingen, weinig eigen inbreng, op de grens van hoop en ongeloof. Maar het gaat hier om een maatschappij-brede kwestie die maar al te vaak last heeft van simplificaties en verkeerd begrepen eigenbelang. Daarom zijn feiten van belang, en niets dan de feiten. En die zijn er zo overstelpend veel en zo overstelpend overtuigend dat je de klimaatontkenners zo langzamerhand wel van kwalijke onnozelheid mag verdenken.

Het jaar van de poppenkast
Het tweede onderwerp waar 2019 internationaal zowat onder bezweek, heet Poppenkast. Amerikaanse poppenkast, Britse poppenkast, Surinaamse poppenkast – om ons tot drie opvallende voorstellingen te beperken. De ‘eigen’ waarheid van president Trump is zo schadelijk voor zijn land en de wereld, dat daar geen humor meer van te maken is. Zelfs de Daily Show-host Trevor Noah (Comedy Central) heeft hem opgegeven. Weet u wat dat zeggen wil? Kijk vanavond om half acht naar de Dailey Show van Comedy Central, en huiver mee met Trevor Noah.

Het populistische sprookje van de Engelse Brexit hielp het land en gans Europa aan een jaren voortslepende soap van onverantwoordelijke politici in het Britse Lagerhuis.
En Desi Bouterse kreeg in Suriname weliswaar 20 jaar cel opgelegd voor zijn aandeel in de decembermoorden van 1982, de operettepresident tartte de hele democratisch denkende wereld door als antwoord op het vonnis zijn blote billen te laten zien, en zijn aanhangers te paaien met kraaltjes en spiegeltjes uit de Action-winkel (hoewel ik hiermee de Action-winkel waarschijnlijk zwaar tekort doe).

Ik rond dit onderwerp af door de Britse poppenkastfiguur John Bercow – Speaker of the house van 2009 tot 2019, en wereldwijd bekend om het enkele woord Order! – alsnog te nomineren voor verheffing in de Britse adelstand. Dit prerogatief van de aftredende speaker werd hem namelijk door de zittende regering geweigerd uit kinnesinne over de prominente en kritische rol die Bercow in het Britse Lagerhuis speelde tijdens de debatten over de beoogde Brexit. – Altijd al gedacht dat MP Boris Johnson een klein bang en rancuneus lefgozertje was/is dat graag in de zelffeliciterende rol van zijn held Trump uit Amerika stapt. Ja beste mensen, de Narrenkap 2019 gaat onbetwist naar Jolly Joker Johnson – zijn kortstondige opname op de corona-IC (2020) ten spijt.

Het camping-gevoel
In ons nieuwe huis in Zutphen werden wij vanaf de prille lente getrakteerd op wat ik het camping-gevoel zou willen noemen: in ons woninghofje (13 woningen met de achterkanten naar elkaar toe, 8 tegen 5, met een gezamenlijke binnentuin in het midden) openden zich van stonde af aan de achterdeuren, en trad zowat de hele goegemeente in het zicht van alle andere bewoners naar buiten. Vanaf ’s morgens vroeg krioelde het jongste kroost per step, fietsje of looprek in en rond de rijke binnentuin, in de wadi, en in welke toevallige achtertuin dan ook. Jonge vaders en moeders renden even hard mee, deden gymoefeningen en bedachten van alles om de overvloedige zon te weren. De eerste zwermen mussen en meesjes brachten volop vertier, en met het her en der gestrooide vogelvoer verscheen ook een klein peloton ongewenste ratten. Kortom, er gebeurde van alles, en mét de bijbehorende geluiden, alle bijbehorende geluiden, u mag ze zelf invullen, ze waren er!

Wij prezen ons gelukkig om aan de niet-zonzijde van het complex te wonen met heerlijk frisse ochtenden en in het zicht van steeds verder uitbottend groene tuinafscheidingen. We lieten Jeroen, onze vaste tuinman, zelfs het dakje van ons schuurtje vergroenen met een zowat complete sedum-familie. De wilde wingerd aan de zijmuur ontwikkelde zich onverwacht tot een eersteklas druivendrager, de blauwe druif aan de zwartgelakte pergola aan de voorkant van het huis had duidelijk een trage start, dat kan volgend jaar beter spraken wij af. Dat gaan we zien…

Tenslotte trakteerden wij onszelf op nieuwe Gazelle-fietsen (nee, géén e-bikes!) en bijbehorende bedoelingen. Maar helaas hielden klein leed en diverse lichamelijke ongemakken ons en de fietsen bij voortduring in de klemmen. Ook dat kan volgend jaar beter, namen wij ons voor.

En tussen alle bedrijven door ontvingen wij allerlei groepjes familie, vrienden en bekenden voor een ontspannen kennismaking met ons nieuwe huis, de stad Zutphen aan de IJssel, en het heerlijke eten bij de Bio Pizzeria of de Bio Toko als smakelijke afsluiting.

Die Sangheren Onser Liever Vrouwen – op herhaling
In juni kreeg ik een mailtje van de mij volslagen onbekende Jan Jaap Zwitser, musicoloog uit Utrecht. Hij had mijn blogs over de Schola Cantorum, het koor van de kathedrale basiliek van Sint-Jan in Den Bosch, opgemerkt, en wilde me wel eens spreken. Hij bleek in latere jaren zelf 10 jaar in de Sint-Jan gezongen te hebben, en had plannen om een studie te doen naar het meesterschap van Frans van Amelsvoort, die juist míjn dirigent geweest was. JJ achtte Frans van Amelsvoort van groot belang als dirigent en als repertoirevernieuwer. Intussen was hem gebleken dat het bijna niet meer mogelijk is om mensen die nog onder Van A. gezongen hebben te traceren en te spreken te krijgen. Kortom, we spraken af voor september, wat door allerlei vertragingen uiteindelijk maart 2020 werd. Vooraf stuurde JJ me zijn publicatie ‘Koorzang in de Sint-Janskathedraal’ toe. Met daarin een belangrijk hoofdstuk over de jaren veertig en vijftig, toen ik dus bij de Schola was. Wat ik er meteen al uit opstak was dat JJ beter en exacter van die hele periode op de hoogte was dan ik uit mijn geheugen had weten te putten. Behalve natuurlijk waar het om de ‘omgevingsfactoren’ ging, daaraan had ik herinneringen die nog in geen enkel boekje te vinden zijn. En daar had JJ dan weer wat aan.

Of er ooit een studie naar de periode Frans van Amelsvoort uit JJ’s pen zal vloeien, ik heb geen idee. Maar voor mij was de correspondentie en het gesprek met JJ volop de moeite waard, al was het maar omdat het me weer even terugbracht naar mijn vroege jeugd. Ik schreef JJ een brief om hem te bedanken voor het gesprek, en voor het boek met cd. De laatste twee alinea’s uit die brief wil ik u niet onthouden:
‘Dankzij jouw boek zijn een paar gebeurtenissen uit dat verleden gelukkig wel wat preciezer in de tijd komen te liggen, m.n. ‘Keulen’ (1950) en mijn afscheid van de Schola (1954) als gevolg van de kwestie/controverse Van Amelsvoort/Hoes. Dat we toentertijd met driekwart van de ‘heren’ en ruim één kwart van de ‘jongens’ opgestapt zijn, zo precies had ik dat niet meer op mijn netvlies. Ik sta daar overigens nog volkomen achter, en prijs me gelukkig deel te hebben uitgemaakt van zo’n grote groep verknochten aan dirigent Van Amelsvoort.
Tot slot, Jan Jaap,  mocht je nog eens een beroep op mijn geheugen willen doen, dan ben ik daar uiteraard gaarne toe bereid – ondanks de wat krakkemikkige staat van dat geheugen wat betreft de periode 1946-1954. Sommige dingen blijk ik inderdaad niet meer te weten, andere zeer wel. Het veilingkistje met (stemsmerende) sterappeltjes vóór ons optreden in de Dom van Keulen (1950, en dus niet ‘1947 of 1948’!) zie ik nog zó voor me. En proeven kan ik mijn appeltje ook nog steeds.’

Cliffhangers
* In 2019 mislukte een impeachment-procedure van Democraten tegen VS-president Trump. Nou maar hopen dat hij eind 2020 de verkiezingsstrijd met Joe Biden verliest. Niet dat je als Amerikaan of als wereldburger dan gebeiteld zit, maar Trump is dan in elk geval weg.

* Jeuk als dagtaak: sinds ruim 3 jaar lijdt mijn lijf van kop tot teen aan een allergische jeukuitbraak. Tig tubes Mento 10 gel, resp. crème, Lanettecrème I, Locoïd, Bepanten, Aloë Vera en Mentolpoeder (enzovoort) jas ik er wekelijks doorheen in gemiddeld vier pogingen per dag om de lastigste jeuk, bultjes, ontstekinkjes, rode vlekken, eczeemplekjes all over the body aanvaardbaar in de tang te houden. Het is dagwerk waar een mens langzaamaan gek van zou kunnen  worden. Ondanks uitvoerige tests is de allergiebron nog steeds niet opgespoord. En Balthasar, hij smeerde voort.
* Tussen 55 en 80: ja het was kiezen eind van het jaar 2019. Op 14 december waren mijn alderliefste en ik 55 jaar getrouwd, en op 6 januari 2020 ging ik tachtig worden. Om alles in een keer te vieren huurden wij Broodcafé De Driekant aan de achterzijde van station Zutphen af voor een uitgebreide proeverij van alle lekkers dat ze daar maar in de aanbieding hebben. Het werd een aardig succes, en was nog ruim op tijd afgerond voordat het coronavirus van 2020 ons in een stevige lockdown dompelde. Het was voorlopig de laatste keer dat wij onze familie zagen en konden omhelzen.
* Alle tijd die mens en maatschappij in lockdown verkeren kun je heel veel niet meer. Naar de kapper bij voorbeeld, uitgesloten omdat niemand op anderhalve meter afstand (altijd en overal verplicht) de schaar in andermans haar kan zetten. Naar de tandarts: kannie. Naar de pedicure: kannie. Fysiotherapie: kannie. Ergens een kopje koffie drinken, je wasmachine laten repareren, je ouders bezoeken, potje voetbal kijken, popfestival bezoeken… het is allemaal verboden of onmogelijk.
Dat krijgen wij dus, volgend jaar in deze blog; u bent gewaarschuwd. Maar in 2019 waren wij ons nog helemaal van geen gevaar bewust. Terwijl er (achteraf dan) al wel bronnen beschikbaar waren. Maar waar, bij wie, en waarom gebeurde daar dan niks mee? En hoe zal het in 2021 zijn? Zijn daar al serieuze voorspellingen voor beschikbaar? En kunnen we daar dan nu misschien al iets mee doen? – Mayday, Mayday. Help!

Dichtung und Wahrheit
2019 was onbetwistbaar het jaar van president Trump’s eigen waarheid. Hij vermoordde systematisch de objectieve, op feiten gebaseerde waarheid, en ontsloeg en ontslaat iedereen die een andere mening toegedaan is. Waarheid was en is alleen wat Trump waarheid noemt. Alles wat hem niet zint of niet goed uitkomt noemt hij fake news. Gerenommeerde Amerikaanse factcheckers hebben gevonden dat Trump 17 keer per dag aantoonbaar liegt. Onzin, vindt Trump. Ik lieg nooit. Ik zou het niet eens kunnen.

Trump is de vleesgeworden fantast. En dat gaat ie (een vreselijke voorspelling!) na zijn herverkiezing in het najaar van 2020 nog 4 jaar blijven. Voor echte fantasie ga ik liever te rade bij de dichter Rien Vroegindeweij (1944). Die koos als motto voor zijn bundel ‘Later wordt alles echter’ het eigen gedicht Poëzie is voor mij het verhaal… Een betere definitie van wat poëzie is ben ik nog nooit tegengekomen. Het is geen keiharde waarheid, geen onzin, en ook geen fake news. Maar het heeft alles met verbeelding te maken. – Rien’s bundel werd in 2009 met veel gevoel voor realiteitszin en humor uitgegeven door Nieuw Amsterdam Uitgevers, incl. de cd ‘Gaandeweg’. Onderschat werk, als je het mij vraagt.

Poëzie is voor mij het verhaal

Poëzie is voor mij het verhaal
Dat men mij vroeger vertelde
Van een man die op zijn zolder
Een vliegtuig van beton gebouwd had
En trots tegen iedereen zei
Dat het wel kon vliegen
Maar niet door het dakraam kon