Zulke dingen overkomen mij de laatste tijd vaker: ik tik op mijn laptop een stukje over HET onderwerp dat ik eens uitvoerig aan de orde wil stellen… en hup, daar maak ik een onbegrepen ‘opslagfout’ en verdwijnt alles in het grote niets. Nergens meer te vinden, een zwart gat erbij. Gelukkig wel een gat waarvan de inhoud grofweg nog bij mij bekend is. Het nieuwe zwarte gat heet 2020, en ik ga proberen om het uit het hoofd nieuw leven in te blazen, liefst zonder andere digitale ontsporingen te veroorzaken.
Het is – parbleu – geen kunst om oud te worden (81 inmiddels), het is de kunst om steeds voldoende bij de tijd te zijn om ‘baas in eigen leven’ te kunnen blijven. In mijn geval betreft dat vooral de ontwikkelingen in de digitale wereld: zonder enige deskundigheid in mijn naaste omgeving begin ik het spoor steeds analoger en toch steeds sneller bijster te raken. – Mede daardoor lopen in onderstaande tekst mijn binnen- en buitenwereld gedesoriënteerd door elkaar heen, als een ontregelend inkijkje in mijn zwarte gat 2020.
Baas in eigen leven?
De ‘kunst om bij te blijven’… dat mogen ook trucjes zijn natuurlijk. Zeker in een jaar waarin het hele land (zeg maar gerust: de hele wereld!) door de pandemische coronacrisis praktisch op slot zat, je kon nergens heen, je zat – in gevangenistermen – voornamelijk ‘achter de deur’. De meest gehoorde gedachte over 2020, toen dat jaar eenmaal voorbij was, luidde dan ook: dat is toch raar, elke loze dag duurt eindeloos omdat je niks mag en niks kunt. Maar kijk je terug naar dat hele jaar, dan lijkt het wel in een mum van tijd aan je voorbijgeraasd te zijn zonder dat zich veel herinneringen opdringen, alsof er helemaal niks gebeurd is… een jaar dat zogezegd geen naam mag hebben…
* (Lees in dit verband met stijgende verbazing het onovertroffen boek Waarom het leven sneller gaat als je ouder wordt van de Groningse geheugenprofessor Douwe Draaisma, een en al herkenning voor de ouderen onder ons.)
… maar niet heus, en dat kun je vooral zien als je voorafgaand aan 2020 mijn blog over 2019 – In de schaduw van 2020 (nog eens) leest: daar staat het allemaal al uitgeschreven, het is tot in het kwadraat uitgekomen, en dompelde de hele mensheid in een alomvattende crisis. Maar welke trucjes ik nou ook alweer bedoelde…
Berichten uit de digitale wereld om mij heen
– Hoe val je uit de tijd? Steeds sneller, tot je het gevoel hebt dat je in een vloek en een zucht zelf tot chip/algoritme/archiefmateriaal/smart phone bent verschrompeld.
– Nog sneller vanwege corona? Eén voorbeeld slechts: vorige week werd ik via een papieren folder in de brievenbus voor een buurtvergadering uitgenodigd voor een… webinar! Maar zoiets kan toch helemaal niet door mijn brievenbus, dacht ik nog? Ik had er weer eens niets van begrepen.
– Neem al die ‘noodzakelijke’ gedachte apps voor het volgen van je coronagedrag, voor het verkrijgen van testuitslagen, voor toegang tot god weet wat voor proefevenement om maar te bewijzen dat je ingeënt of negatief getest bent. Heb je of gebruik je geen app of smart phone: jammer dan, dan kun je helaas niet meer meedoen met de maatschappij van deze tijd.
– Kun je je eigen tv-toestel nog volgen? Wij hebben er een met een soundbar (?!) die ’s nachts rustig voor zichzelf begint en je uit je slaap decibelt. Hij kent nog veel meer strapatsen, die tv van ons, maar als voorbeeld van gekte vind ik dit wel volstaan. Toen we deze tv aanschaften heb ik om de eenvoudigste met de simpelste bediening gevraagd. Dat ze mijn vraag niet begrepen hebben manifesteert zich elke dag.
– Steeds dat gehamer in je papieren krant op de geneugten van de digitale versie ervan, vpro-gids, bankaccount – allemaal hetzelfde gezeur om toch vooral meer digitaal te doen… onder het verzonnen mom van gemak en het sparen van bomen. Intussen geven krant en journaal je tegenwoordig nog maar de helft van de informatie door omdat je voor de rest naar hun site of app wordt verwezen.
– Onlangs las ik het indrukwekkende boek the hate u give us van de Amerikaanse schrijfster Angie Thomas (let wel, ik geef hier de Nederlandse titel!). Briljant voorbeeld van hoe ‘black lives NOT matter’ in veel staten van de Amerikaanse samenleving. Uiteraard las ik het boek met veel instemming, maar taal en gedrag van de Amerikaanse ‘jeugd van tegenwoordig’ kon ik vaak helemaal niet goed meer volgen, niet in het minst door gebruik van het moderne ‘digitalisme’ (jongeren-iphonetaal zeg maar). Ik heb daarvan vrees ik niet veel opgestoken, gebrek aan de juiste antennes weet ik nu wel zeker.
– Hoopvol krantenbericht over het proces van inenten in Amerika onder Biden – een volkomen analoge aanpak met pen, karton, schaar en stempel. Met die aanpak verslaan ze in rap tempo de hele digitale wereld! Ik gloeide van plaatsvervangend genoegen!
– Let wel: ik ben natuurlijk (?) niet tegen de vooruitgang… maar de vruchten daarvan worden in toenemende mate aan iedereen dwingend opgelegd, want anders…. Jammer maar helaas, dan kunt u niet meer meedoen in de moderne maatschappij. (En bent u niet interessant voor al die overheden, bedrijven en instellingen die uw gedrag ten eigen bate op de voet willen volgen.)
Waar het mij om gaat is bovendien dat de vooroplopers pertinent geen oog hebben voor de grote groep langzamen van hart en geest die geen keuze gelaten wordt. Weet u hoeveel laaggeletterden (exclusief analfabeten, digibeten en dwarse volgers) er in Nederland zijn? Ruim 2 ½ miljoen. Helaas komen die maar sloom in verzet. Anders zouden de wat traditionelere alternatieven niet voortdurend, plompverloren en onverbiddelijk met het badwater worden weggegooid.
De hele wereld op slot
Dat was misschien wel de raarste gewaarwording in heel 2020: welke plaats op de wereld er ook maar in beeld verscheen, op welk tijdstip of omstandigheid ook, overal hetzelfde liedje: de niets of niemand ontziende overval van het coronavirus (ja, ook daar, en daar en daar!) met uitpuilende ziekenhuizen, een blind-tastende aanpak van de overheid, het onacceptabele leed in de verpleeghuizen, de valse virusontkenners, de wanhoop van horeca-uitbaters en IC-beheerders. En later in het jaar de toenemende protesten, de lege straten van de avondklok, de eindeloze reeks persconferenties en aanmoedigingen ‘om vol te houden’. En toen, eindelijk, de hoop op werkende vaccins, een vleugje licht ‘aan het einde van de tunnel’. Onmiddellijk weer getemperd door nieuwe, gevaarlijker virusvarianten en verontrustend toenemende kennis over corona: dat virus gaat dus nooit meer weg uit ons leven, dat werd de nieuwe boodschap, (half)-jaarlijks prikken is wel het minste waar we rekening mee zullen moeten houden, geen enkele leeftijdscategorie uitgezonderd. Virologen muteerden tot de voornaamste categorie bekende Nederlanders. In de talkshows leek het wel of er geen andere gespreksonderwerpen meer waren. Quod non (‘wat natuurlijk niet zo was’). – Kortom: de verschrompeling van alle leven op aarde lijkt een aanvang genomen te hebben. Zo hebben wij onze eigen kinderen in heel 2020 niet kunnen bezoeken…
Hielbeenbreuk
Kun je ‘corona’ het allesoverheersende thema van het jaar 2020 noemen, ons privé-gezinnetje werd nog eens extra in de beperkingen gejaagd door de hielbeen-breuk die mijn alderliefste opliep na de griepprik die ze in het huisartsencentrum had laten zetten. Onze woonkamer transformeerde tot een mini hospitaaltje alias revalidatieruimte die ze in geen maanden kon verlaten. We kwamen zowat om in de hulpmiddelen en trainingsfaciliteiten, en ikzelf kreeg ook de laatste finesses van het huishouden met enige moeite onder de knie. We noemden dat eerste halfjaar onze dubbele lockdown-periode. Het therapeutisch lopen heeft ten langen leste bescheiden proporties aangenomen. De stip aan de horizon zijn de 15 km-wandelingen in bossig, en wellicht ooit ook nog, in geaccidenteerd terrein. We taxeren die stip uit optimisme op eind 2021… Gelukkig nog een ruime periode te gaan voordat onze voorgenomen leeftijd van 100 jaar in zicht komt. Of, om met mijn alderliefste te spreken: ‘Daarna zien we wel verder.’ – Toen zij haar coronakapsel na een half jaar eindelijk kon laten knippen, kreeg ik daar ook weer vertrouwen in, in die periode van na de honderd bedoel ik.
En de economie dan?
De Nederlandse regering (en praktisch alle andere in de wereld) liet haar coronabeleid voornamelijk bepalen door de uitkomsten van ‘de wetenschap’, het instituut outbreak management team (OMT) o.l.v. Jaap van Dissel kreeg welhaast mythische status, en was in het begin onaantastbaar. Langzamerhand kwamen er toch wat barstjes in z’n imago, de roep om ook andere dan virologische disciplines werd luider en luider (en de economie dan?, en de jeugdproblemen dan?, en die wegterende oudjes dan?). En werd bovendien nog eens extra vertroebeld door luidruchtige actiegroepen als Viruswaanzin, Viruswaarheid, Viruswappies, kortom de volledige scene aan nepnieuwsaanhangers en valse profeten (in het kielzog van Donald Trump en consorten). Zij zagen er geen been in om andere mensen het leven lastiger te maken en in gevaar te brengen door alle coronamaatregelen met een bruin papiertje van hun billen te vegen. (Corona is maar een griepje, weg met de anderhalve meter, geef gerust een hand, en verbrand alle mondkapjes.)
Inderdaad een lange aanloop om op de verpieterende economie te komen. Miljarden en miljarden werden er door de overheid gestoken in steunpakketten voor bedrijven en hun werknemers. En natuurlijk was het niet genoeg, hele sectoren lagen op hun gat met wel heel weinig perspectief op de korte termijn: de horeca, de kunsten, de winkels – op sterven na dood allemaal, ondanks alle wanhoopspogingen om iets van hun elan of inventiviteit langs andere wegen te etaleren. Benieuwd wat daar dan allemaal van beklijft, straks.
Mijn jeukdossier, bezig aan een never ending story
Oja, en dan die jeuk nog even waar ik al vier jaar mee opgezadeld zit. Niet dat het onderwerp me ook maar een ogenblik verlaat, integendeel. Op enig moment in mei hou ik het niet langer uit en meld me bij de huisarts. Die schrikt zich het apelazarus bij de plakkaten uitslag op mijn armen en benen. Ze mailt nog tijdens ons consult foto’s ervan aan de afdeling dermatologie van het ziekenhuis in Zutphen.
De overstap naar die afdeling is snel gemaakt, en binnen de kortste keren wordt een keur aan zalfjes en crèmes over mijn lichaam uitgestort. Met zeer betrekkelijk en wisselend resultaat: ten einde raad meldt de dermatologe me aan bij de subafdeling lichttherapie. 2 x per week op de fiets naar het ziekenhuis om daar tussen de 18 en 90 seconden van onder tot boven aan een batterij UV-lampen blootgesteld te worden in een op een campingdouche gelijkende vrijstaande lichtcabine. Deze methode schijnt vooral mensen met psoriasis verlichting te bieden. Bij mij gaat het alras verkeerd, en na goed 2 maanden gooi ik de handdoek in de ring wegens sterk toenemende klachten in gezicht en het hele corpus. Dermatologie Zutphen heft de handen in wanhoop ten hemel. Ze sturen me tenslotte met een warme aanbeveling door naar de gespecialiseerde afdeling derma van het Radboudziekenhuis in Nijmegen.
De intake aldaar stemt me ronduit positief: ik krijg een beetje geloof in de mensen die me langdurig en serieus onderzoeken, zelfs ‘de prof’ komt er even bij, en nog tijdens de sessie krijgt mijn eigen apotheek een aantal recepten voor nieuwe smeerseltje doorgefaxt. De eerste weken zijn succesvol, en bij mijn eerste telefonische consult laat ik mijn dankbaarheid de vrije loop. Maar ook in deze zalfjes en smeersels sluipt de klad, en na drie maanden ben ik dagelijks ruim anderhalf uur bezig om mijn lijf in te zalven. – Mijn hoop is nu gericht op het volgende jaar waarin ik graag een positieve doorbraak zal zien… en verlost hoop te worden van de aanhoudende jeuk die voortkomt uit (let op: hier komt de diagnose) chronische papuleuze eczeem. Hoop doet leven. Zou het? Er zakken voortdurend oude adagia door het ijs. En ik heb soms het gevoel dat ik meezak.
De wereld draait door
*Tot hij er genoeg van had
En dat was toen hij – Matthijs van Nieuwkerk – er in 2020 vijftien seizoenen tv-entertainment van nationaal niveau op had zitten, hijzelf was welhaast norm en monument geworden. Tijd om te stoppen. Menigeen om mij heen vond dat jammer. En dat was het misschien ook, behalve voor Matthijs. Want er is altijd ‘meer’, dat misschien ook eens gedaan moet worden. In 2021 gaan we zien wat dat ‘meer’ dan misschien inhoudt. Hij begon heel voorzichtig, met een boekbespreking per twee weken in de zaterdagse Volkskrant. Ik ben er van het begin af aan fan van. Sterker, ik wist geloof ik niet dat je zo ook boeken kunt bespreken, zo persoonlijk, zo aanstekelijk, zo verweven met je eigen belevingen – je begint na een aantal Matthijs-recensies te geloven dat er uitsluitend fantastische boeken bestaan. Je moet ze alleen nog even leren beleven door de ogen van Matthijs.
*Bestorming van Het Capitool
Het is me gelukt om dit Balthasar-jaar weinig te vervuilen met Donald Trump, de ‘ramp’ die de voorgaande jaren zo sterk beheerste. Hij was het dreinende kind, dat niet tegen z’n verlies kon, die altijd de beste, de grootste, de sterkste was… Tot hij tegen het Waterloo van de presidentsverkiezingen aan liep. ‘Neeneenee, ik heb gewonnen! Want IK kan niet verliezen, Joe Biden heeft de verkiezingen gestolen. Stop the steeling, lock him up,’ gefundeness Fressen van ‘onze’ president voor wat zijn achterban heette, 42 miljoen verdoolde Amerikaanse kiezers die alle loze praatjes van de opperpraatjesmaker met overtuiging ondergingen en internaliseerden. Amerikanen die het niet pikten, die diefstal van Biden. Daar wist Trump tot op het allerlaatst wel raad mee: ‘Op naar het Capitool, mensen, voor de overwinning, dat gebouw is van ons, hang de democraten, geweld is toegestaan, geweld MOET!’
Ach, het is van alle tijden, dictatoriale dwazen aan de macht, het wordt uiteindelijk niks: de maffe keizer Caligula, de masssaslachters Joseph Stalin en Adolf Hitler, Franco, Musolini, ‘kolonel’ Gadaffie, Pol Pot, Idi Amin tot en met de beroepsontkenner Bolsonaro van Brazilië… En de onderdanen maar lijden! Benieuwd of en hoe Joe Biden en Kamala Harris (de verrassende gekleurde nieuwe vice-president) die twee van elkaar vervreemde delen van het Amerikaanse volk weer aan elkaar gebreid krijgen.
*Dor hout
Onder deze titel had ik me aanvankelijk voorgenomen om het Balthasar-jaar 2020 te typeren. ‘Dor hout’ is een begrip dat in het voorjaar gemunt werd door Telegraaf-columniste Marianne Zwagerman. De term vloeide volgens haar vanzelf voort uit haar ‘logische’ oplossing voor de coronacrisis: het hele circus van lockdowns en anderhalvemeter-samenleving leek haar te draaien om het redden van het contingent hele kwetsbare oude mensen ‘die in feite hun leven toch al achter de rug hebben’. Daarom leek het haar het beste om het verlies van dit dorre hout voor lief te nemen, en de crisismaatregelen per direct op te heffen zodat de rest van het volk zijn vrolijke leventje gewoon voort kon zetten.
De overheid en een flinke meerderheid van de bevolking hadden geen waardering voor deze morele aberratie, hoewel er in Nederland schrikbarend veel mensen sympathie hadden voor haar quasi logische oplossing – al was het maar uit abjecte (‘opgeruimd staat netjes’) of egoïstische (‘dat zal mij aan m’n reet roesten’) motieven. Het begrip ‘dor hout’ verdient sindsdien een plekje in de dikke Van Dale, niet als synoniem voor waardeloze rommel, maar als waarschuwing tegen ondoordachte en gevaarlijke conclusies van nepnieuws-junkies.
*In memoriam George Floyd
“25 mei 2020, Minneapolis, USA – Van onze correspondent
Tijdens een arrestatie in de Amerikaanse staat Minneapolis kwam een zwarte man, George Floyd, om het leven. Een witte agent drukte minutenlang zijn knie in de nek van Floyd terwijl die geboeid op de grond lag en liet merken dat hij in ademnood was (‘I can’t breathe!’). Het voorval leidde tot een heropleving van het protest tegen racistisch politiegeweld in de Verenigde Staten. Die protesten (onder de wervende slogan Black lives matter!) kregen navolging in de hele wereld.”
Tot slot en jazeker
‘De zachte krachten – van de Black lives matter-beweging – zullen zeker winnen in het eind’ om met de dichter Henriette Roland Holst (1869-1952) te spreken. Ik sluit me bij haar aan, omdat ik zo graag wil geloven dat ze gelijk heeft.
DE ZACHTE KRACHTEN ZULLEN ZEKER WINNEN
De zachte krachten zullen zeker winnen
in ’t eind — dit hoor ik als een innig fluistren
in mij: zoo ’t zweeg zou alle licht verduistren
alle warmte zou verstarren van binnen.
De machten die de liefde nog omkluistren
zal zij, allengs voortschrijdend, overwinnen,
dan kan de groote zaligheid beginnen
die w’als onze harten aandachtig luistren
in alle teederheden ruischen hooren
als in kleine schelpen de groote zee.
Liefde is de zin van ’t leven der planeten
en mensche’ en diere’. Er is niets wat kan storen
’t stijgen tot haar. Dit is het zeekre weten:
naar volmaakte Liefde stijgt alles mee.
Prachtig geschreven!
Dag Lieven, beide
Weer fantastisch!!
Liefs
Birgitt